రెస్పాన్సివ్ కోఆపరేషన్ పార్టీ
రెస్పాన్సివ్ కోఆపరేషన్ పార్టీ | |
|---|---|
| స్థాపకులు | ఎంఆర్ జయకర్, బి.ఎస్. మూంజే, ఎన్.సి. కేల్కర్ |
| ECI Status | జాతీయ పార్టీ |
రెస్పాన్సివ్ కోఆపరేషన్ పార్టీ అనేది భారత స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో పనిచేసిన రాజకీయ పార్టీ. దీనిని ఎంఆర్ జయకర్, బి.ఎస్. మూంజే, ఎన్.సి. కేల్కర్, ఇతరులు దీనిని స్థాపించారు. పార్టీ మోతీలాల్ నెహ్రూ నేతృత్వంలోని స్వరాజ్ పార్టీ నుండి విడిపోయింది, ఇది స్వతంత్ర కాంగ్రెస్ పార్టీ, నేషనలిస్ట్ పార్టీ ఏర్పాటుతో మరింతగా చీలిపోయింది. రెస్పాన్సివ్ కోఆపరేషనిస్టులు బ్రిటిష్ రాజ్ ప్రభుత్వంతో సహాయ నిరాకరణ భావనను వ్యతిరేకించారు. జయకర్ స్వరాజ్ పార్టీ నుండి వైదొలగడం 1925 అక్టోబరు నాటికి స్పష్టంగా కనిపించింది. 1919లో కేల్కర్ అనుచరుడిగా ఉన్న బాల గంగాధర్ తిలక్ చేత తీసుకోబడక ముందు, ప్రతిస్పందనాత్మక సహకారం అనే భావన పార్టీకి ముందే ఉంది. దీనిని జోసెఫ్ బాప్టిస్టా రూపొందించారు.[1][2]
నేపథ్యం[మార్చు]
స్వరాజ్యం ఆచరణాత్మక అమలును బహిష్కరణ, స్వదేశీ (విదేశాల నుండి ఉత్పత్తి కాకుండా స్థానిక వస్తువుల కొనుగోలు), విద్య, నిష్క్రియ ప్రతిఘటన అనే నాలుగు-అంశాల కార్యక్రమం ( చతుఃసూత్రి ) అవలంబించడం ద్వారా సాధించబడుతుందని తిలక్ ప్రతిపాదించాడు. బెనారస్ కాంగ్రెస్‌లో తిలక్ మొదట ప్రతిపాదించిన వాటిలో చివరిదాని గురించి ఆది హోర్ముస్జీ డాక్టర్ గుర్తించారు, ఆ ఆలోచనను మహాత్మా గాంధీ తరువాత ప్రచారం చేసినప్పటికీ, "దీని అపారమైన సామర్థ్యాలను ఊహించిన మొదటి ఘనత తిలక్‌కే చెందుతుంది."[3] తిలక్ 1916 నుండి తన వాక్చాతుర్యాన్ని తగ్గించాడు, తన ఆందోళన బ్రిటిష్ చక్రవర్తి కంటే బ్యూరోక్రసీ అని నొక్కిచెప్పాడు. భారతీయ ప్రజలకు బ్రిటిష్ పౌరసత్వం కోరాడు. అన్నీ బెసెంట్, ఇతరులతో కలిసి, అతను ఆల్ ఇండియా హోమ్ రూల్ లీగ్‌ని స్థాపించాడు. తరువాత, 1919లో, అతను ప్రతిస్పందించే సహకారం ఆలోచనను వినిపించాడు.- వాస్తవానికి జోసెఫ్ బాప్టిస్టాచే సృష్టించబడిన పదం,[4] తిలక్ "దైవిక ద్యోతకం"గా వర్ణించిన భావన[4] -బ్రిటీష్ వారు తిరిగి భారతీయులకు సహకరించడానికి సిద్ధంగా ఉంటే భారతీయ ప్రజలు బ్రిటిష్ సంస్కరణలకు సహకరిస్తారని అతను భావించాడు. ప్రతిపాదిత మోంటాగు-చెమ్స్‌ఫోర్డ్ సంస్కరణలకు సంబంధించి అతని అభిప్రాయం చెప్పబడింది,[3] అవి గాంధీకి కూడా చిట్కాగా ఉన్నాయి, అతను తన స్వంత స్థితిని సహాయనిరాకరణకు తిప్పికొట్టాడు.[5][6] 1920లో, తన మరణానికి కొంతకాలం ముందు, తిలక్ తాను కొత్తగా ఏర్పాటు చేసిన కాంగ్రెస్ డెమోక్రటిక్ పార్టీ వాహనం ద్వారా ఎన్నికల్లో పోటీ చేయాలని ప్రతిపాదించాడు. ఇది కూడా అతని గతంలో పేర్కొన్న తత్వానికి అనుగుణంగా లక్ష్యాలను కలిగి ఉంది.[3]
1921లో బ్రిటీష్ అధికారులు కాంగ్రెస్, సత్యాగ్రహాల డిమాండ్లతో విసిగిపోయారు: వారు కాంగ్రెస్‌ను చట్టవిరుద్ధ సంస్థగా వర్గీకరించారు. గాంధీ, జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ, లజపత్ రాయ్ వంటి నాయకులను జైలులో పెట్టారు, అలాగే జాతీయవాద ఉద్యమంలోని అనేకమంది ఇతర కార్యకర్తలను అరెస్టు చేశారు. కాంగ్రెస్‌లోని అంతర్గత విభేదాల మధ్య, మోతీలాల్ నెహ్రూ, చిత్తరంజన్ దాస్ స్వరాజ్ గ్రూపును ఏర్పాటు చేశారు. అది 1923 - 1927 మధ్య స్వరాజ్ పార్టీగా ఉనికిలో ఉంది. ఈ సంస్థ మొదటి నుండి దాదాపుగా విభజించబడింది, ఈ వివాదం సహాయ నిరాకరణ లేదా ప్రతిస్పందించే సహకారం వైఖరిని అవలంబించడం మధ్య ఎంపికకు సంబంధించి విస్తృత వ్యూహాత్మక వ్యత్యాసాలను ప్రతిబింబిస్తుంది.[7]
ఏర్పాటు[మార్చు]
విచ్ఛిన్నమైన స్వరాజ్ పార్టీ నుండి రెస్పాన్సివ్ కోఆపరేషన్ పార్టీ, ఇండిపెండెంట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ, నేషనలిస్ట్ పార్టీ ఆవిర్భవించాయి, ఇవన్నీ ప్రతిస్పందనావాదానికి మొగ్గు చూపాయి.[8][9] వీటిలో మొదటి రెండు 1926 ఎన్నికలకు ముందు ఏర్పాటయ్యాయి. ఆ ఎన్నికలలో ఉత్తర భారతదేశంలో స్వరాజ్ పార్టీ, కాంగ్రెస్‌లను చిత్తు చేసింది.[10]
మూంజే ముఖ్యంగా ఇటీవల ఏర్పడిన రాష్ట్రీయ స్వయంసేవక్ సంఘ్‌తో సంబంధం కలిగి ఉన్నారు.
1920ల మధ్యకాలంలో మదన్ మోహన్ మాలవ్య నేతృత్వంలోని హిందూ మహాసభ, ఇండిపెండెంట్ కాంగ్రెస్ పార్టీ వలెనే రెస్పాన్సివిస్టుల మద్దతుదారులలో గంగాధర్ బిర్లా కూడా ఉన్నారు.[11]
మూలాలు[మార్చు]
- ↑ Abassi (1998), p. 128.
- ↑ Hardgrave & Kochanek (2007), p. 47.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Doctor (1997), pp. 81-83.
- ↑ 4.0 4.1 Wolpert (1961), p. 291.
- ↑ Kothari (2005), p. 48.
- ↑ Irschick (1969), p. 132.
- ↑ Bhatt (2001), p. 68.
- ↑ Bhatt (2001), pp. 68-70.
- ↑ Abel (2005), pp. 185-186.
- ↑ Pannu (2005), p. 414, 489, 501.
- ↑ Israel (1994), p. 135.
మరింత చదవడానికి[మార్చు]
- Darwin, John (2009). The Empire Project: The Rise and Fall of the British World-System, 1830-1970. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-30208-1.
